Notaris doet onvoldoende onderzoek naar wilsbekwaamheid van erflater

In een recente uitspraak van de Kamer voor het notariaat is een notaris berispt voor onzorgvuldig handelen bij het opstellen en passeren van een testament. De notaris wordt verweten onvoldoende zorg te hebben besteed aan de wilsbekwaamheid van de erflater.

Totstandkoming van het testament

Op 28 januari 2021 heeft kandidaat-notaris [X] een gesprek gevoerd met erflater over het vastleggen van zijn uiterste wil in een testament. Het concepttestament is op 2 februari 2021 aan erflater verzonden. Op 18 februari 2021 heeft de notaris het testament van erflater gepasseerd. Erflater, toen 87 jaar oud, benoemde zijn echtgenote en klager sub 1 als executeurs. In juni 2021 werd erflater opgenomen in een verzorgingshuis vanwege dementie. Hij overleed in mei 2022.

Op 19 mei 2022 heeft de advocaat van klagers het notariskantoor verzocht om toezending van een afschrift van het testament. Deze is vervolgens in oktober aan hen verzonden. Klagers hebben vervolgens een aantal vragen aan de kandidaat-notaris gesteld over de totstandkoming van het testament. Hier is vervolgens op geantwoord dat het testament tot stand is gekomen na een gesprek met erflater, waarbij aan hem een concept is verzonden. Er is geen KNB stappenplan te vinden in het dossier. Uit de aantekeningen is wel af te leiden dat er uitvoerig is gesproken over het testament. Notaris [X] is bij de bespreking uitgegaan van een eerder opgesteld testament van 2005. Volgens de notaris zijn er niet veel verschillen tussen het testament uit 2005 en het testament van nu. Klagers hebben vervolgens een klacht over het handelen van de notaris neergelegd.

Onzorgvuldig handelen notaris

Klagers hebben diverse klachten geuit tegen het notariskantoor met betrekking tot het opstellen en passeren van het testament van erflater. Ze beweren dat de notaris onvoldoende aandacht heeft besteed aan signalen die wezen op mogelijke beïnvloeding van erflater, een kwetsbare oudere. Bovendien waren er indicatoren die twijfel opriepen over de wilsbekwaamheid van erflater, waarvan klagers vinden dat deze getoetst hadden moeten worden aan het Stappenplan van de KNB. Ze benadrukken ook dat de akte slordigheden bevatte, zoals tekstfouten en tegenstrijdigheden, wat hun twijfels doet rijzen over of erflater de inhoud wel begreep, gezien zijn vergevorderde dementie en oogproblemen.

Daarnaast klagen klagers dat ze niet tijdig op de hoogte zijn gebracht van het testament, vooral met betrekking tot de executeurstaken van klager sub 1. Het notariskantoor reageerde negatief op hun verzoek om een afschrift van het testament, waardoor klagers de controle over belangrijke zaken zoals de crematie, asbestemming en nalatenschapsafhandeling werd ontnomen.

Verder verwijten klagers de kandidaat-notaris dat zij lichtzinnig omging met vertrouwelijke post. Zo is vertrouwelijke informatie onbedoeld naar de verkeerde ontvanger gestuurd, wat volgens klagers duidt op een gebrekkige kantoororganisatie die in strijd is met de notariële zorgvuldigheid.

Verweer

De notaris heeft verklaard dat hij geen reden zag voor het toepassen van het Stappenplan. Er was geen reden om te twijfelen aan de aanpassingen van het testament. De notaris heeft, zoals voor haar te doen gebruikelijk en niet leeftijdsafhankelijk, zo heeft zij verklaard, met erflater gesproken, waarbij zij geen reden zag om op haar hoede te zijn.

In het eerste kwartier van de passeerafspraak heeft de notaris met erflater en zijn echtgenote gesproken, daarna is het testament gepasseerd. De echtgenote van erflater was daarbij wel aanwezig, maar zat op afstand in dezelfde ruimte. Hoewel de notaris dat nu anders zou doen, is haar toen van beïnvloeding van erflater niet gebleken.

Wat betreft het verwijt tegen de kandidaat-notaris, erkent zij dat zij door haastig handelen de stukken die voor klaagster sub 1 waren bestemd per abuis aan de kleindochter van erflater heeft gezonden. De kandidaat-notaris vindt dat vervelend, net als het per abuis verzenden van een e-mail aan de kleindochter van erflater, bestemd voor een collega van de kandidaat-notaris. De kandidaat-notaris heeft daarvoor haar excuus aangeboden.

Juridisch kader

Op grond van artikel 93 lid 1 Wet op het notarisambt (hierna: Wna) zijn notarissen, toegevoegd notarissen en kandidaat-notarissen aan het tuchtrecht onderworpen. De tuchtrechter toetst of hun handelen of nalaten in strijd is met het bepaalde in de Wna en andere toepasselijke bepalingen. Ook kan de tuchtrechter toetsen of zij voldoende zorg in acht hebben genomen ten opzichte van de (rechts)personen voor wie zij optreden en of zij daarbij hebben gehandeld zoals een behoorlijk beroepsbeoefenaar behoort te doen.

Iedereen aan wie op grond van de wet de bekwaamheid daartoe niet is ontzegd, kan bij testament een uiterste wilsbeschikking maken. Een notaris dient daaraan in beginsel zijn ministerie te verlenen en moet op verlangen van de testateur doen wat is vereist om diens uiterste wilsbeschikking in een testament vast te leggen. Zoals bij elke akte moet de notaris hierbij ook de wilsbekwaamheid van de betrokkene beoordelen. Het komt daarbij in eerste instantie aan op de eigen waarneming van de notaris, aan wie daarvoor een redelijke beoordelingsvrijheid toekomt. Bij gerede twijfel aan de wilsbekwaamheid is in het algemeen verder onderzoek aangewezen. Het Stappenplan biedt hiervoor een handreiking.

Wilsbekwaamheid erflater

De kamer dient vast te stellen of de notaris de nodige zorgvuldigheid en alertheid heeft betracht om zich ervan te overtuigen dat erflater bekwaam was zijn wil te uiten. Gelet op de hoogbejaarde leeftijd van erflater mocht van de notaris een onderbouwing worden verlangd van haar stelling dat zij geen aanleiding had te twijfelen aan de wilsbekwaamheid van erflater. Die onderbouwing heeft de notaris niet gegeven. De notaris heeft noch in het verweerschrift, noch ter zitting kunnen toelichten hoe zij tot die overtuiging is gekomen. Het had op de weg van de notaris gelegen om uiteen te zetten met welke bewoordingen erflater [X] dan wel de notaris heeft uitgelegd wat hij wilde, welke (controle-)vragen de notaris erflater heeft gesteld, en uit welke uitlatingen van erflater de notaris mocht afleiden dat hij het testament begreep en dat hij het zo wilde.

De kamer heeft niet kunnen vaststellen dat de notaris er niet aan hoefde te twijfelen dat erflater wilsbekwaam was en ervan kon uitgaan dat nader onderzoek op grond van het Stappenplan niet noodzakelijk was. Dit betekent dat niet gebleken is dat de notaris op goede gronden heeft kunnen besluiten de wilsbekwaamheid van erflater niet volgens het Stappenplan te beoordelen. Dit brengt de kamer tot het oordeel dat de notaris onzorgvuldig heeft gehandeld bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid van erflater.

Daarnaast is niet duidelijk of de echtgenote van erflater bij de bespreking aanwezig was en wie de afspraak voor het wijzigen van het testament heeft gemaakt. Daardoor is niet komen vast te staan dat de notaris in dit geval, gelet op alle voornoemde omstandigheden, voldoende heeft gewaarborgd dat erflater zijn wil op onafhankelijke wijze heeft kunnen overbrengen.

Berisping

Uit hetgeen de kamer hiervoor heeft overwogen, volgt dat de klacht tegen de notaris gegrond is. De kamer acht het opleggen van een maatregel op zijn plaats. Het verwijt dat de notaris valt te maken – inhoudende dat zij, hoewel daarvoor gelet op het Stappenplan aanleiding toe was, heeft nagelaten zich controleerbaar op toereikende wijze te overtuigen van de wilsbekwaamheid en onafhankelijkheid van erflater – betreft een wezenlijk onderdeel van haar taak als notaris en raakt de kern van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Van de notaris mag bovendien worden verwacht dat zij achteraf genoegzaam verantwoording kan afleggen van de wijze waarop zij invulling heeft gegeven aan die verantwoordelijkheid. De notaris heeft dit miskend. Ook is de kamer niet gebleken van enige zelfreflectie van de notaris ten aanzien van haar verantwoordelijkheid voor informatieverschaffing en voortvarende afhandeling van een dossier. De maatregel van berisping acht de kamer daarom passend en geboden.

Klik hier voor de volledige uitspraak van de Kamer voor het notariaat.

Zorgplicht Advocaten

Heeft u een geschil met uw notaris over de vraag of hij/zij de benodigde vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en deskundigheid in acht heeft genomen bij de uitvoering van zijn/haar werkzaamheden? Neem dan contact met ons op.