Notaris doet te weinig onderzoek naar twijfelachtige wilsvorming bij wijziging testament

In maart 2020 weigerde een notaris een testament te wijzigen, bewerend dat de wilsvorming van de vader beïnvloed was. Volgens de Kamer voor het notariaat had de notaris meer onderzoek moeten doen naar deze twijfelachtige wilsvorming.

Wens tot wijzigen van testament

In maart 2020 had vader een afspraak met de notaris om zijn testament te laten wijzigen. Vader had twee kinderen, een zoon en een dochter. Gezien vader slecht ter been was, vervoerde dochter hem naar de notaris en wachtte hier in de wachtkamer.

Vader gaaf aan de notaris aan dat hij zijn testament wilde wijzigen, hij wilde zijn zoon en diens afstammelingen onterven. De notaris heeft hierbij gewezen op de consequenties van de gewenste wijziging. De notaris gaf aan dat dit voor onvrede tussen de kinderen van vader zou kunnen zorgen. Vader heeft hierop vervolgens als volgt geantwoord:

“Begrijp mij goed, ik ben voor mijn verzorging volkomen afhankelijk van mijn dochter, zij is de enige die ik nog heb, ik moet mijn testament wel zo wijzigen anders heb ik helemaal niemand meer, want van mijn zoon heb ik niets meer te verwachten”.

Deze opmerking vormde voor de notaris een beletsel om het testament van vader te wijzigen. Volgens de notaris was er namelijk geen sprake meer van een vrije wilsvorming vanwege druk/beïnvloeding van buitenaf. Vader reageerde hier vol onbegrip op. De notaris heeft vervolgens een concept van het testament gemaakt, maar deze niet door vader laten ondertekenen. De notaris heeft hierbij nogmaals aan vader uitgelegd dat de opmerking van vader een beletsel vormde om het testament voor vader te passeren.

Klaagster is de dochter van vader. Zij verwijt de notaris dat hij niet heeft meegewerkt aan de wens van vader om zijn testament te wijzigen. Zij stelt dat de notaris mogelijk een dreigement van haar broer heeft ontvangen. Het dreigement zou bestaan uit het starten van een gerechtelijke procedure.

Verplichtingen van de notaris

Op grond van artikel 93 Wet op het notarisambt (Wna) zijn notarissen aan het tuchtrecht onderworpen. De tuchtrechter toetst of hun handelen of nalaten in strijd is met het bepaalde in de Wna en andere toepasselijke bepalingen. Ook kan er getoetst worden of voldoende zorg in acht is genomen en of zij hebben gehandeld zoals een behoorlijk beroepsbeoefenaar behoort te doen.

Op grond van artikel 21 lid 1 Wna is de notaris in beginsel verplicht de door een partij verlangde werkzaamheden te verrichten. Dit wordt aangeduid als de ministerieplicht. Een notaris is echter op grond van artikel 21 lid 2 Wna verplicht zijn dienst te weigeren wanneer naar zijn redelijke overtuiging of vermoeden de werkzaamheid die van hem verlangd wordt leidt tot strijd met het recht of de openbare orde, wanneer zijn medewerking wordt verlangd bij handelingen die kennelijk een ongeoorloofd doel of gevolg hebben of wanneer hij andere gegronde redenen voor weigering heeft. Dit betekent dus dat onder omstandigheden de ministerieplicht soms plaats moet maken voor een weigeringsplicht.

De Kamer diende hier te beoordelen of de notaris gehouden was om op grond van de in artikel 21 lid 1 Wna opgenomen ministerieplicht het testament van vader te verlijden, of dat hij gegronde redenen had om zijn ministerie te weigeren op grond van artikel 21 lid 2 Wna.

Twijfelachtige wilsvorming

Volgens klaagster wilde de notaris niet meewerken, omdat haar broer had gedreigd. Haar broer zou, volgens haar, indien de notaris zou meewerken een gerechtelijke procedure tegen notaris beginnen. De notaris stelt dat dit niet aan de orde was en dat de broer de notaris nooit heeft gedreigd. De kamer is van oordeel dat niet is komen vast te staan dat de notaris zijn medewerking heeft geweigerd vanwege een dergelijk dreigement.

De notaris heeft aangevoerd dat hij het testament voor vader niet heeft gepasseerd, omdat hij op basis van het met vader gevoerde gesprek niet tot de conclusie heeft kunnen komen dat vader in zijn wilsvorming vrij en onafhankelijk handelde. De kamer overweegt dat als uitgangspunt geldt dat iemand die handelingsbekwaam is, geacht moet worden zijn belangen te kunnen behartigen. Iemand die handelingsbekwaam is, moet dan ook de gelegenheid krijgen om zijn of haar testament op te maken ten overstaan van een notaris.

Een notaris moet in beginsel zijn/haar ministerie (dienst) verlenen en moet op verzoek van de betrokken cliënt doen wat nodig is om bijvoorbeeld een testament in een akte vast te leggen. Zoals bij elke akte rust daarbij op een notaris een zwaarwegende zorgplicht om te onderzoeken of zijn cliënt in staat is om zijn wil te bepalen en/of er aanleiding bestaat te vermoeden dat mogelijk sprake is van beïnvloeding door derden. Indien er aanleiding bestaat om daaraan te twijfelen, is in het algemeen verder onderzoek aangewezen.

De kamer is het met de notaris eens dat uit de opmerking van vader kon blijken dat mogelijk geen sprake meer was van een vrije wilsvorming bij vader. In zoverre is het dan ook niet verwijtbaar dat de notaris zijn diensten wilde opschorten, vanwege de twijfelachtige wilsvorming. Echter, naar het oordeel van de kamer had de notaris naar aanleiding van de opmerking van vader meer onderzoek kunnen en moeten doen om te beoordelen of vader zijn wil op vrije en onafhankelijke wijze kon vormen. Op basis van dat nadere onderzoek had de notaris dan kunnen beoordelen of hij al dan niet (alsnog) zijn medewerking kon verlenen aan het testament van vader.

Naar het oordeel van de kamer heeft de notaris onvoldoende inzichtelijk gemaakt of en zo ja op welke wijze hij invulling heeft gegeven aan zijn onderzoeksplicht. Hierdoor kan de kamer niet beoordelen of de notaris in redelijkheid tot de conclusie kon komen dat hij zijn dienst moest weigeren. De kamer acht dit tuchtrechtelijk verwijtbaar. Aan de notaris werd daarom de maatregel van berisping opgelegd.

Klik hier voor de volledige uitspraak van de Kamer voor het notariaat.

Zorgplicht Advocaten

Heeft u een geschil met uw notaris over de vraag of hij/zij de benodigde vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en deskundigheid in acht heeft genomen bij de uitvoering van zijn/haar werkzaamheden? Neem dan contact met ons op.