Klager betwijfelt beschikkingsbevoegdheid en wilsbekwaamheid bij afwikkeling van nalatenschap

In een recente uitspraak van de Kamer voor het notariaat is geoordeeld over een klacht met betrekking tot de afhandeling van een nalatenschap door een notaris. De klager betwistte de beschikkingsbevoegdheid en wilsbekwaamheid van een erfgenaam en beweerde dat de notaris onzorgvuldig handelde.

Achtergrond van de zaak

Op 11 maart is erflater overleden. Erflater was gehuwd met mevrouw [Y] en had vier zoons, waaronder klager. Op 30 november 1990 heeft erflater een testament opgesteld. In dit testament werd mevrouw [Y] benoemd als erfgenaam voor 1/100 deel, en de kinderen voor het overige deel. Het testament bevatte ook een keuzelegaat en een legaat van vruchtgebruik ten behoeve van mevrouw [Y], die tevens als executeur werd aangewezen.

In 2008 hebben erflater en de vrouw een appartement gekocht. Sinds 2018 verhuurden zij een kamer aan [A] (hierna: de koper). Begin 2022 is de vrouw verhuisd naar het appartement. In juli 2022 heeft de vrouw het appartement verkocht aan de koper voor een bedrag van €228.000. Hierbij zijn de partijen een schenkingsovereenkomst overeengekomen, waarbij de vrouw een bedrag van €53.000 aan de koper heeft geschonken. De notaris kreeg vervolgens de opdracht om zorg te dragen voor het passeren van de akte van levering van het appartementsrecht.

De notaris heeft vervolgens aan de vrouw bericht dat in het testament aan de vrouw het vruchtgebruik is gelegateerd, gekoppeld met een erfgenaamschap van 1/100e deel. Volgens de notaris rijmt dit niet met het feit dat de vrouw als enig gerechtigde is aangewezen. Daarnaast vraagt de notaris of er een verdeling van de nalatenschap is opgemaakt indien de vrouw kiest voor de onroerende goederen tegen inbreng van de waarde in de nalatenschap. Ook stelt de notaris dat indien er geen rekening is gehouden met de uitvoering van het testament het voor de notaris de voorkeur heeft dat de vier kinderen hun medewerking verlenen aan de overdracht.

Klager heeft vervolgens een e-mail naar de notaris gestuurd met de mededeling dat de kinderen niet akkoord gaan met de verkoop van het appartement en dat zij niet zullen tekenen voor de levering.

Op 26 augustus heeft de notaris de akte van levering van het legaat en de akte van levering van het appartement gepasseerd.

Onzorgvuldige afhandeling door notaris

Klager beweert dat mevrouw [Y] niet bevoegd was om te handelen. Na het overlijden van erflater werd namelijk het huwelijk in gemeenschap van goederen ontbonden, wat resulteerde in een onverdeelde gemeenschap. Zowel mevrouw [Y] als de kinderen waren mede-eigenaren. Zolang de gemeenschap niet verdeeld was, konden zij alleen gezamenlijk handelen. Klager verwijt de notaris dat zij deze situatie niet heeft herkend en heeft toegestaan dat mevrouw [Y] door de overdracht van het legaat haar onrechtmatige handelingen kon voortzetten.

Verder wordt de notaris verweten dat zij onvoldoende heeft gecommuniceerd met de kinderen, dat de overdracht van het legaat juridisch onjuist is en dat zij geen onderzoek heeft gedaan naar de wensen van mevrouw [Y]. Klager stelt dat de kinderen pas na de overdrachtsdatum ontdekten dat het legaat aan mevrouw [Y] was toegekend en het appartement aan de koper was geleverd. Bovendien waren er voorwaarden in het testament met betrekking tot het legaat. Omdat de inbreng van de waarde van het legaat nooit was vastgesteld, kon het legaat niet worden toegekend. Het toekennen van het legaat kon alleen plaatsvinden nadat de gemeenschap was verdeeld, wat niet het geval was.

Verder heeft de notaris onvoldoende onderzoek verricht naar de wil van mevrouw [Y]. Mevrouw [Y] verkeerde in rouw en de stress werd haar snel te veel. Na de gemaakte afspraken met de koper zag de vrouw geen weg meer terug. Klager beweert dat de verkoop tegen de WOZ-waarde al verdacht was, maar een schenking van €53.000 aan een derde des te meer. Volgens klager stuurde de notaris aan op een snelle afhandeling van het dossier, zonder de belangen van alle betrokkenen objectief te behartigen.

Zorgplicht notaris

De kamer dient te beoordelen of de notaris zijn zorgplicht heeft geschonden. De kamer toetst hierbij aan de tuchtnorm geformuleerd in artikel 93 van de Wet op het notarisambt. Een notaris is aan tuchtrechtspraak onderworpen ter zake van handelen of nalaten in strijd met hetzij enige bij of krachtens deze wet gegeven bepaling, hetzij met de zorg die hij als notaris behoort te betrachten ten opzichte van degenen te wier behoeve hij optreedt, alsmede ter zake van handelen of nalaten dat een behoorlijk notaris niet betaamt.

Beschikkings(on)bevoegd

De kern van de klacht ziet op het verwijt aan de notaris dat de vrouw niet beschikkingsbevoegd was om het huis te leveren aan de koper. Vast staat dat de notaris alleen opdracht had gekregen om zorg te dragen voor de levering van het appartement. Omdat erflater een keuzelegaat had opgenomen in zijn testament ten behoeve van de vrouw en hij haar tot executeur had benoemd was zij ongeclausuleerd bevoegd om het legaat aan zichzelf uit te keren en het appartement aan zichzelf te leveren. Toestemming van de andere erfgenamen was niet vereist. Dat de vrouw ervoor koos om achteraf de waarde van de krachtens legaat tegen inbreng afgegeven goederen vast te stellen, doet niets af aan de goederenrechtelijke werking van de levering.

Nadat zij het legaat aan zichzelf had geleverd was alleen zij gerechtigd tot het appartement. Zij was derhalve beschikkingsbevoegd om het appartement aan de koper te leveren. Andere recht- of belanghebbenden waren er niet. De notaris heeft niet klachtwaardig gehandeld door mee te werken aan die levering.

Wils(on)bekwaamheid

Voor zover de klacht ziet op wilsonbekwaamheid van de vrouw overweegt de Kamer het volgende. De notaris heeft de wil van de vrouw onderzocht en vastgesteld dat zij wilsbekwaam was. Omdat de notaris niet twijfelde aan de wilsbekwaamheid behoefde zij het Stappenplan beoordeling wilsbekwaamheid ten behoeve van notariële dienstverlening niet te volgen. Verder is onvoldoende gesteld over de wilsonbekwaamheid van de vrouw voor het oordeel dat de notaris in redelijkheid niet tot haar inschatting heeft kunnen komen. Dat de vrouw spanningen ervaarde en een schenking aan koper wilde doen (en heeft gedaan) is daarvoor niet voldoende.

Geconcludeerd kan worden dat de klachten van klager ongegrond zijn. De notaris heeft zijn zorgplicht niet geschonden en heeft hiermee niet klachtwaardig gehandeld.

Klik hier voor de volledige uitspraak van de Kamer voor het notariaat.

Zorgplicht Advocaten

Heeft u een geschil met uw notaris over de vraag of hij/zij de benodigde vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en deskundigheid in acht heeft genomen bij de uitvoering van zijn/haar werkzaamheden? Neem dan contact met ons op.