Oneigenlijk gebruik van derdengeldrekening door advocaat: wat zijn uw rechten bij misbruik van vertrouwensposities?

Een advocaat die geld van zijn cliënt ontvangt op de derdengeldrekening, moet daar uiterst zorgvuldig mee omgaan. Die rekening is immers bedoeld voor tijdelijk beheer van gelden van of voor derden, zoals cliënten of wederpartijen. Toch komt het voor dat deze rekeningen worden misbruikt. In een recente uitspraak oordeelde de Raad van Discipline dat een advocaat zich schuldig had gemaakt aan oneigenlijk gebruik van de derdengeldrekening, door deze in te zetten voor het veiligstellen van geld van een cliënt die vreesde voor beslaglegging. De advocaat werd berispt, ondanks zijn latere inzicht in de fout.

Dit soort oneigenlijk gebruik van juridische constructies kan grote financiële schade veroorzaken. In deze blog leest u wat dit voor uw rechten betekent, en wat u kunt doen als u schade heeft geleden door het handelen van een notaris, advocaat of andere financieel dienstverlener.

Wat ging er mis in deze zaak?

De zaak draaide om een advocaat (mr. X) die in 2005 op verzoek van zijn cliënt een bedrag van ruim €5.000 liet storten op de derdengeldrekening van zijn kantoor. De cliënt vreesde voor beslag door een schuldeiser en wilde zijn geld “veiligstellen”. Er werd afgesproken dat de advocaat vanuit dat depot declaraties voor zijn werkzaamheden zou voldoen. En dat gebeurde: ruim €4.500 werd verrekend met openstaande facturen.

Later werd de cliënt failliet verklaard. De curator stelde dat mr. X wist, of had moeten weten, dat dit faillissement eraan zat te komen. Volgens de curator had de advocaat daarom nooit aan die verrekening mogen meewerken: hij zou hiermee selectieve betaling hebben bevorderd en zichzelf ten koste van andere schuldeisers hebben bevoordeeld. Dit leidde tot een tuchtklacht, waarin de Raad van Discipline oordeelde dat sprake was van oneigenlijk gebruik van de derdengeldrekening.

Dit is een klassiek voorbeeld van hoe juridische privileges — zoals het beheer van een derdengeldrekening — kunnen worden misbruikt, met grote gevolgen voor cliënten én derden.

Wat vond de tuchtrechter?

De Raad van Discipline oordeelde dat mr. X zijn derdengeldrekening had opengesteld voor een doel waarvoor deze niet bedoeld is: het afschermen van geld voor beslag. Daarmee werd de rekening niet gebruikt om tijdelijk gelden te beheren die voortvloeien uit juridische handelingen of transacties, maar om beslaglegging te ontwijken.

Dat valt onder oneigenlijk gebruik: de handeling was formeel binnen de regels (het bedrag stond op een aparte rekening), maar in strijd met het doel van de regeling. Derdengeldrekeningen dienen als neutrale tussenrekening voor cliënten en derden — niet als persoonlijk “schuiladres” voor kapitaal. De Raad merkte op dat mr. X het verzoek van zijn cliënt had moeten weigeren.

Hoewel het gedrag ernstig werd genoemd — omdat het het vertrouwen in de beroepsgroep schaadt — kreeg de advocaat een berisping in plaats van een zwaardere straf, mede omdat hij inzicht had getoond en er al eerder een schorsing was opgelegd voor een vergelijkbaar feit.

Wat is oneigenlijk gebruik en waarom is het zo riskant?

Oneigenlijk gebruik betekent: handelen binnen de letter van de wet, maar in strijd met de bedoeling van de wet. Denk bijvoorbeeld aan:

• Belastingontwijking via ingewikkelde constructies die wel toegestaan zijn, maar niet stroken met het fiscale stelsel;
• Gebruik van subsidies waarvoor men formeel kwalificeert, maar zonder dat men tot de doelgroep behoort;
• En zoals in dit geval: het inzetten van een derdengeldrekening om vermogen buiten het zicht van schuldeisers te houden.

Hoewel dit juridisch niet altijd “illegaal” is, kan het tóch leiden tot aansprakelijkheid, tuchtrechtelijke sancties of schadevergoedingen. Dienstverleners hebben namelijk een zorgplicht: zij moeten hun taken zorgvuldig, objectief en in het belang van hun cliënt (en soms ook derden) uitvoeren.

Wanneer een financieel of juridisch adviseur zich niet aan die zorgplicht houdt, en u daardoor schade lijdt, kan er sprake zijn van wanprestatie of onrechtmatige daad.

Wanneer is een adviseur aansprakelijk?

In het civiel recht gelden duidelijke criteria voor aansprakelijkheid van een dienstverlener:

• Fout – De dienstverlener heeft niet gehandeld zoals van een redelijk bekwaam en zorgvuldig vakgenoot mocht worden verwacht. In dit geval: het openstellen van een derdengeldrekening voor een doel dat niet toegestaan is.
• Toerekenbaarheid – De fout kan aan de adviseur worden toegerekend. Dat is meestal het geval, tenzij sprake is van overmacht of een excuus dat juridisch standhoudt.
• Schade – U heeft aantoonbaar financiële of andere schade geleden door die fout.
• Causaal verband – Die schade is veroorzaakt door de fout. Zonder de fout had de schade zich niet voorgedaan.

Wordt aan al deze eisen voldaan? Dan kan de adviseur — zoals een advocaat, accountant of notaris — aansprakelijk worden gesteld voor de schade.

Wat betekent dit voor u als cliënt of schuldeiser?

Stel dat u schuldeiser bent van iemand die vlak voor faillissement een bedrag wegsluist via zijn advocaat. Of stel dat u cliënt bent en uw adviseur gebruikt juridische constructies die uw positie later verzwakken of schade opleveren. In zulke gevallen kunt u zich afvragen: is dit oneigenlijk gebruik geweest? Had mijn adviseur dit moeten weigeren? En wie draait er op voor de gevolgen?

Het antwoord hangt af van de precieze situatie, maar het is zeker mogelijk om een advocaat, notaris of financieel adviseur aansprakelijk te stellen bij:

• Onrechtmatige selectieve betalingen;
• Misbruik van juridische rekeningen of structuren;
• Onvoldoende voorlichting over risico’s;
• Het faciliteren van dubieuze handelingen die nadelig uitpakken.

Als u schade heeft geleden door dit soort handelingen, is het cruciaal om tijdig juridische stappen te zetten.

Wat kunt u doen bij een fout van uw juridisch of financieel adviseur?

Als u vermoedt dat uw adviseur fout heeft gehandeld — of u bent als derde benadeeld door zijn optreden — kunt u de volgende stappen nemen:

• Informatie verzamelen: Zorg dat u beschikt over relevante documenten, e-mails, verklaringen en financiële gegevens. Dit helpt bij het aantonen van de fout en de schade.
• Aansprakelijk stellen: Laat uw advocaat een formele brief opstellen waarin de fout wordt benoemd, en waarin schadevergoeding wordt geëist.
• Tuchtklacht overwegen: Bij notarissen en advocaten kunt u ook een klacht indienen bij het tuchtcollege als sprake is van oneigenlijk gebruik of schending van gedragsregels.
• Schade onderbouwen: Laat berekenen wat uw daadwerkelijke schade is, inclusief rente en gederfde inkomsten.
• Procederen indien nodig: Wordt uw claim afgewezen of niet serieus genomen? Dan kan een gerechtelijke procedure uitkomst bieden.

Zorgplicht Advocaten begeleidt cliënten stap voor stap in dit traject, met oog voor zowel uw juridische als persoonlijke belangen.

Oneigenlijk gebruik is niet vrijblijvend — en kan worden aangepakt

De uitspraak in deze zaak maakt duidelijk dat het oneigenlijk gebruik van juridische instrumenten zoals derdengeldrekeningen niet wordt getolereerd. Niet door de tuchtrechter, en niet door civiele rechters. Dienstverleners hebben een voorbeeldfunctie, en hun zorgplicht strekt verder dan alleen de directe cliëntrelatie. Het beschermen van uw belangen — of het verhalen van schade — vergt juridische expertise en een scherpe analyse van feiten en verantwoordelijkheden.

Heeft u schade geleden door een fout van uw advocaat, notaris, accountant of financieel adviseur? Neem dan contact op met Zorgplicht Advocaten. Wij zijn gespecialiseerd in procedures tegen dienstverleners, en helpen uitsluitend cliënten met een bestaand probleem. Samen bekijken we of het handelen van uw adviseur juridisch verwijtbaar is en hoe u uw schade kunt verhalen.