Notaris handelt niet voldoende zorgvuldig bij beoordeling wilsbekwaamheid

De notaris wordt berispt wegens het niet voldoende zorgvuldig handelen bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van een cliënt bij het opstellen en passeren van haar testament. Ondanks aanwezige omstandigheden die twijfels rechtvaardigden, heeft de notaris nagelaten het vereiste Stappenplan voor het vaststellen van wilsbekwaamheid te volgen.

De testamenten

Mevrouw, gehuwd met vader, had vier kinderen, waaronder klaagster. Na het overlijden van vader in 2011 ontstond er binnen de familie discussie over het testament van vader en de vermogensverschuivingen die daarmee gepaard gingen. Naar aanleidingen van deze spanningen bezochten moeder en haar kinderen in februari 2014 een notaris om dit te bespreken, inclusief de afwikkeling van vaders nalatenschap en de situatie rondom het familiebedrijf.

In maart 2014 stuurde de notaris een e-mail waarin hij aangaf dat moeder voor eventuele wijzigingen in haar testament door een geriater moest worden getoetst, op verwijzing van haar huisarts. In juni 2014 vond er via e-mail overleg plaats tussen de notaris en een andere notaris over het concepttestament van moeder. Een medische verklaring werd afgegeven waarin moeder in staat werd geacht haar persoonlijke zaken zelfstandig naar behoren te behartigen.

Op 23 juni 2014 maakte moeder haar testament op, waarin ze haar drie dochters tot erfgenaam benoemde en haar zoon haar woonhuis legateerde tegen inbreng van de waarde in de nalatenschap. Op 24 september 2014 maakte moeder opnieuw haar testament op, waarbij ze haar zoon tot enig erfgenaam benoemde en haar dochters een geldbedrag legateerde.

Klaagster verwijt de notaris dat hij niet op eenzelfde zorgvuldige wijze heeft gehandeld bij de totstandkoming van het testament van 24 september 2014, aangezien dit testament sterk afweek van het eerdere testament uit juni 2014.

Juridisch kader

Op grond van artikel 93 lid 1 Wet op het notarisambt zijn notarissen, toegevoegd notarissen en kandidaat-notarissen aan het tuchtrecht onderworpen. De tuchtrechter toetst of hun handelen of nalaten in strijd is met het bepaalde in de Wna en andere toepasselijke bepalingen. Ook kan de tuchtrechter toetsen of zij voldoende zorg in acht hebben genomen ten opzichte van de (rechts)personen voor wie zij optreden en of zij daarbij hebben gehandeld zoals een behoorlijk beroepsbeoefenaar behoort te doen.

Ter beoordeling ligt de vraag voor of de notaris voldoende zorgvuldigheid heeft betracht bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van moeder kort voorafgaand aan, en ten tijde van, het passeren van het testament van 24 september 2014. In deze procedure ging het niet om de vraag óf moeder ten tijde van he passeren van het testament wilsbekwaam was, maar om de vraag of de notaris in de gegeven omstandigheden voldoende zorgvuldigheid heeft betracht bij de beoordeling van die wilsbekwaamheid.

Als uitgangspunt geldt dat iemand die handelingsbekwaam is, geacht moet worden zijn belangen te kunnen behartigen. Iemand die handelingsbekwaam is, moet dan ook de gelegenheid krijgen om zijn of haar testament op te maken ten overstaan van een notaris. Een notaris is wettelijk verplicht hieraan zijn medewerking te verlenen, tenzij hij gegronde redenen heeft om zijn medewerking te weigeren.

De notaris dient te beoordelen of zijn cliënt in staat is om zijn wil te bepalen. Indien er aanleiding bestaat om daaraan te twijfelen, dient de notaris de geestesgesteldheid van zijn cliënt nader te onderzoeken. Hiervoor is Stappenplan Wilsonbekwaamheid opgesteld.

Standpunten van de partijen

Klaagster stelt dat de notaris bij het opstellen van het testament van 24 september 2014 niet dezelfde zorgvuldigheid heeft betracht als bij het eerdere testament van 23 juni 2014, gegeven de leeftijd van moeder, haar voortschrijdende dementie en familiale spanningen.

De kamer overweegt dat de door klaagster aangehaalde omstandigheden niet zonder meer meebrengen dat moeder niet in staat was haar wil te bepalen. Wel gaven zij aanleiding om de wilsbekwaamheid nader te onderzoeken, hetgeen de notaris in zijn gesprekken met moeder heeft gedaan.

De notaris voert aan dat er bij hem pertinent geen twijfel was over de wilsbekwaamheid van moeder. Een onafhankelijke arts had moeder immers kort ervoor wilsbekwaam geacht. Bovendien woonde moeder zelfstandig en er was geen sprake van bewind of een medische indicatie. De notaris was ook niet op de hoogte van de door klaagster gestelde progressieve dementie van moeder, dit blijkt ook niet uit de medische verklaring. Daarnaast kwam het initiatief voor de opdracht van moeder zelf. En is er meerdere keren uitgebreid en alleen met moeder over het testament gesproken. De notaris was ervan overtuigd dat het testament de wil van moeder bevatte. Volgens de notaris was er na rijp beraad geen enkele noodzaak tot het verder volgen van het Stappenplan.

Aanleiding tot verdere beoordeling wilsbekwaamheid

De kamer overweegt dat, ondanks de notaris aanvankelijk concludeerde dat moeder bekwaam was om haar wil te bepalen, er toch omstandigheden waren die aanleiding gaven tot verdere beoordeling van haar wilsbekwaamheid. Deze omstandigheden omvatten familiale spanningen en de invloed daarvan op moeder, die op het terrein van het familiebedrijf woonde.

De notaris had in het voorjaar van 2014 al besloten dat moeders wilsbekwaamheid moest worden getoetst door een geriater voordat er wijzigingen in haar testament werden aangebracht. Tegen deze achtergrond heeft de notaris naar het oordeel van de kamer onvoldoende uitgelegd waarom de situatie in september 2014 volgens hem anders was dan ten tijde van de totstandkoming van het testament in juni 2014. Met name gezien de grote wijzigingen ten opzichte van het vorige testament en de ongewijzigde omstandigheden. Dit maakt dat de notaris extra alert en zorgvuldig had moeten zijn bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van moeder, en het Stappenplan (verder) had moeten volgen. Dit klemt temeer nu niet is gesteld noch gebleken dat ten tijde van het passeren van het testament in september 2014 sprake was van (medische) spoed. Ook het feit dat moeder in mei 2014 door een arts wilsbekwaam werd geacht om haar testament op te maken doet hier niets aan af, nu die verklaring een momentopname betrof.

De kamer komt dan ook tot de conclusie dat de notaris meer zorgvuldigheid had kunnen en moeten betrachten bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid van moeder bij de totstandkoming en het passeren van het testament van 24 september 2014.

Berisping

Het verwijt dat aan de notaris wordt gemaakt, betreft een wezenlijk onderdeel van zijn taak en zijn verantwoordelijkheid, namelijk zich ervan vergewissen dat een partij zelfstandig in staat is zich een rechtens relevante wil te vormen en dat de inhoud en de gevolgen van een te ondertekenen akte daarmee in overeenstemming zijn. Door zijn handelen heeft de notaris notariële kernwaarden geschonden en de eer en het aanzien van het notariaat geschaad. Dit valt hem tuchtrechtelijk aan te rekenen. De kamer acht het handelen van de notaris dermate onzorgvuldig dat zij het opleggen van de maatregel van berisping passend en geboden acht.

Klik hier voor de volledige uitspraak van de Kamer voor het notariaat.

Zorgplicht Advocaten

Heeft u een geschil met uw notaris over de vraag of hij/zij de benodigde vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en deskundigheid in acht heeft genomen bij de uitvoering van zijn/haar werkzaamheden? Neem dan contact met ons op.